تصميم­ گيري­ چند­هدفه، پایان نامه درباره کسب و کار الکترونیکی

تصميم­گيري با معيارهاي چند­گانه

مدل­هاي بهينه­سازي از دوران نهضت صنعتي در جهان و به خصوص از زمان جنگ جهاني دوم، همواره مورد توجه رياضي­دانان و دست­اندرکاران صنعت بوده است. اخيراً توجه محققين، معطوف­به مدل­هاي  چند­معياره، براي تصميم­گيري‌هاي پيچيده گرديده است، که حتي در زندگي روزمره نيز کاربرد فراوانی دارند. در اين تصميم­گيري‌ها، به جاي استفاده از يک معيار سنجش بهينگي، از چند معيار ممکن است استفاده شود (اصغرپور، 1385).

به عنوان مثال، در مساله انتخاب شغل، معيارهايي مانند محل انجام کار، حقوق و دستمزد، شرايط کاري، فرصت‌هاي پيشرفت و غيره به­عنوان معيار در نظر گرفته مي­شوند. در زمينه مسائل سازماني در انتخاب نوع استراتژي يک سازمان، معيارهايي از قبيل ميزان درآمد سازمان طي يک دوره‌، قيمت سهام سازمان، سهم بازار، تصوير سازمان در جامعه و غيره مي­تواند مد نظر باشد. همچنين در زمينه مسائل دولتي در بخش حمل و نقل کشوري، بايد سيستم حمل و نقل به­گونه­اي طراحي شود که زمان سفر، تاخيرات، هزينه حمل و نقل و غيره حداقل شود و يا در صنايع نظامي، انتخاب سيستم مناسب پرتاب موشک بر حسب معيارهايي نظير سرعت، دقت، قابليت اطمينان، ميزان آسيب­پذيري و غيره سنجيده مي­شود (اصغرپور، 1382). موارد مذکور بخش‌هايي از کاربرد تصميم­گيري چند­معياره را شامل مي­شود.

بدين ترتيب مي‌توان مسائل تصميم‌گيري را از ديدگاه ديگري تحت عنوان تصميم‌گيري چند­معياره (MCDM)^[1] مورد بررسي قرار داد. مدل‌هاي موجود در تصميم­گيري چند­معياره، در دو دسته كلي مدل‌هاي چند­هدفه(MODM)^[2] و مدل‌هاي چند­شاخصه(MADM)^[3]، طبقه­بندي مي­گردند. به­طوري­كه مدل‌هاي  چند­هدفه در مسائل طراحي و مدل‌هاي چند­شاخصه براي انتخاب گزينه برتر استفاده مي­شوند (اصغرپور، 1385).

مدل­هاي تصميم­گيري­ چند­هدفه

در اين مدل­هاي تصميم­گيري، چند هدف به­طور همزمان، جهت بهينه­شدن مورد توجه قرار مي­گيرد. مقياس سنجش براي هر هدف ممکن است با مقياس سنجش براي بقيه اهداف متفاوت باشد. به­عنوان مثال، يک هدف حد­اکثر نمودن سود است که بر حسب واحد پولي سنجيده مي­شود و هدف ديگر حد­اقل استفاده از ساعات نيروي کار است که بر حسب ساعت سنجيده مي­شود. گاهي اين اهداف در راستاي هم نيستند و به صورت متضاد عمل مي­کنند. مثلاً تصميم­گيرنده از يک طرف تمايل دارد رضايت کارکنان را افزايش دهد و از طرف ديگر مي­خواهد هزينه‌هاي حقوق و دستمزد را کاهش دهد (اصغرپور، 1385).

بهترين روش تصميم­گيري چند­هدفه، برنامه­ريزي آرماني است که اولين بار توسط چارلز و کوپر ارايه شد

مدل­هاي تصميم­گيري چند­شاخصه

در اين مدل­ها، انتخاب يک گزينه از بين گزينه‌هاي موجود مد نظر است. در يک تعريف کلي،    تصميم­گيري چند­شاخصه به تصميمات خاصي (از نوع ترجيحي) مانند ارزيابي، اولويت­گذاري و يا انتخاب از بين گزينه‌هاي موجود که گاه بايد بين چند شاخص متضاد انجام شود، اطلاق مي­گردد. تصميم­گيري چند­شاخصه معمولاً توسط ماتريس زير فرموله مي­شود:

جدول 5-2- ماتريس تصميم­گیری چندشاخصه

Xn	…	x2	X1	گزينه شاخص
r1n	…	r12	r11	A1
r2n	…	r22	r21	A2
rmn	…	rm2	rm1	An

اين ماتريس‌، را ماتريس تصميم­گيري ناميده و با D نشان مي­دهيم که در آن، A₁,A₂,…,A_n نشان­دهنده m گزينه از قبل معلوم، x₁,x₂,…,x_n نشان­دهنده n شاخص(مشخصه) براي سنجش مطلوبيت هر گزينه و r_ij نشان­دهنده ارزش شاخص j ام براي گزينه i­ ام مي­باشد (اصغرپور، 1385).

1- Multiple – Criteria – Decision – Making

2- Multiple – Objective – Decision – Making

3- Multiple – Attribute – Decision – Making