تعريف بانک

بانکها يکي از انواع نهادهايي هستند که معمولاً در شهرها به ارائه خدمات مالي مي‌پردازند و بيشتر شهروندان، به نحوي از خدمات اين مؤسسات استفاده مي‌کنند. همچنين يکي از مؤسسات خدماتي هستند که با نبض حياتي اجتماع، يعني اقتصاد سروکار دارند و اغلب افراد جامعه به صورت مستقيم يا غير مستقيم با خدمات بانکها در ارتباط هستند. بانکها قادرند با تصميمات و سياستهاي اعتباري خود، موجبات توسعه و رشد اقتصادي و يا توقف و رکود اقتصادي را نمايند. آنها مي‌توانند با اعطاي وامهاي توليدي، صنعتي و بازرگاني موجبات توسعه صنعتي را فراهم کنند و يا از طريق عدم اعطاي اعتبارات و محدوديت تسهيلات اعتباري، وقفه و ورشکستگي مؤسسات صنعتي و بازرگاني و اقتصادي را باعث گردند.  بانک، به عنوان يکي از ارکان مهم اقتصادي در دنياي امروزي از قدمت بسيار طولاني در زندگي اقتصادي بشر برخوردار است. زمان پيدايش آن به دوران اوليه زندگي بشر، يعني در دوران انتقال نظام اقتصادي پاياپاي به نظام اقتصادي پولي باز مي‌گردد. به عبارت ديگر، از دوراني که پول فلزي به عنوان وسيله‌اي براي تسهيل در مبادلات جامعه بشري مرسوم گشت بانک نيز به مفهوم اوليه جايگاه خود را در سيستم مبادلات اقتصادي باز نمود (نيکخواه، 1393).

واژه بانک مشتق از بانکا است که واژه‌اي لاتيني و به معناي پيشخوان و نيمکتي است که صرافان ايتاليايي قرون وسطي در پشت آن به معامله و مبادله پول مي‌پرداختند. برخي نيز معتقدند که بانک از واژه آلماني آن به معناي شرکت اخذ شده است. امروزه، بانک به معناي مکاني براي عمليات پولي و اعتباري است که در آن به نقل و انتقال وجوه، صدور برات، نگاهداري سرماية اشخاص و مؤسسه‌ها مي‌پردازند، و اين سرمايه‌ها با اعطاي وام و اعتبار، در امور اقتصادي، به جريان مي‌افتد. واژه بانک از زماني که کشور ايتالياي کنوني (رم) در شهرهاي فلورانس، ونيز و لمباردي مراکز مهم بانکداري را ايجاد کرد، رواج يافت. زيرا بانکداران لمباردي و ونيزي روزهاي ويژه‌اي در ميدان هاي عمومي روي نيمکتهاي کوچکي مي‌نشستند و خدمات بانکي به مردم عرضه مي‌کردند و چون در زبان ايتاليايي نيمکت (بانکو) ناميده مي‌شود و مردم هميشه اين افراد را نشسته بر روي اين نيمکتها يا پيشخوان‌ها مي‌ديدند به تدريج آنها را نيز بانکو و بانگيري نام نهادند و به اين ترتيب در ساير زبانها واژه بان براي اين صنعت به کار برده شد (هاشمي ديزج، 1393).

2-3- صنعت بانکداري

بانكداري در جهان تقريباً از زماني شروع شد كه داد و ستد و مبادله كالا بين مردم آغاز گرديد. در حقيقت بانكداري و تجارت قبل از اينكه حتي پول به مفهوم امروزي مورد استفاده قرار گيرد، عملاً وجود داشته است. بدين معنا از زماني كه بشر به توليد كالا به منظور تجارت مبادرت ورزيد، احتياج به خدمات اختصاصي مؤسسات مالي پيدا شد. وصول مطالبات خريداران دور و نزديك و خطرات ناشي از نقل و انتقال فلزات قيمتي، نخستين علل، ايجاد بانك و بانكداري در جهان به شمار مي‌آيند. لذا انجام وظايف و عمليات نظير نگهداري و حفاظت از اشياء قيمتي، مسكوكات فلزي، اسناد و بالاخره ايجاد اعتبار و قرض دادن ميان افراد، بعدها به وسيله سازمان مخصوص، به نام بانك، توسعه و تحقق يافت (ربيعي، 1392).

معابد بابلي در حدود دو هزار سال قبل از ميلاد مسيح به عمليات بانكي محدودي مشغول بوده‌اند. سازمانهاي برادران مروا شواز نيپ‌پور و بانك «اجي بي» از نخستين بانكهايي هستند كه در امپراطوري هخامنشي تأسيس شده بودند. بر اساس متون تاريخي مربوط به اين دوران روشن است كه در بابل، در زمان داريوش اول هخامنشي، «اجي بي» بانك معتبري بوده است. در قانون مشهور حمورايي، نيز كه به 1930 سال قبل از ميلاد بر مي‌گردد مواردي دربارة سپرده‌ها و چگونگي وامهاي مختلف وجود دارد و در آن مقرراتي درباره حق‌العمل كاري پيش‌بيني شده است. متصديان معابد مزبور طلا و نقره و ساير اشياء گرانبها را كه به امانت به منظور حفاظت و نگهداري به آنها سپرده مي‌شد، در مقابل وثيقه اموال غيرمنقول، قرض مي‌دادند. نرخ بهرة اين قرضه‌ها طبق مقررات زمان 20% بوده است كه صورت طلا و نقره پرداخت مي‌شد. فنقيها نيز كه به كار تجارت و دريانوردي مشغول بودند بخاطر داشتن روابط تجاري با امپراطوري ايران به تدريج اصول بانكداري را فرا گرفتند و آن را به يوناني‌ها آموختند و بدين سان بانكداري در يونان هم رواج يافت. با وضع قوانين بازرگاني و حمايتهاي خاص از سيستم بانكي عمليات بانكها در رم توسعة بيشتري يافت. با تصرف تدريجي كشورهاي اطراف درياي مديترانه در حدود قرن سوم و دوم قبل از ميلاد مسيح توسط حكومت رم و برقراري رژيم قانون، در سراسر امپراطوري شرايط پيشرفت تجارت و مؤسسات مالي به تعداد قابل ملاحظه‌اي تسهيل گرديد و عمليات بانكي توسعة بيشتري پيدا كرد، بطوري كه عمليات بانكداري رم قديم از بيشتر جهات شبيه عمليات بانكي كنوني است و عملياتي همچون افتتاح حساب جاري مدت‌دار و پرداخت بهره به سپرده‌هاي مدت‌دار، صدور پروانة تجاري، عمليات بين بانكي، رهن و حتي صدور اعتبارنامه تجاري رونق گرفت. از حدود قرن ششم قبل از ميلاد جريان عميلات بانك در چين نيز رونق داشته و با ايجاد وسايل اعتباري نقل و انتقال وجوه و صدور گواهي سپرده به نفع افراد، سهم به سزايي در تكامل بانكداري داشته‌اند. اختراع كاغذ در قرن دوم ميلادي در اين سرزمين از نقطه نظر بانكداري داراي ارزش فراوان است. چندين دهه است که کشورهاي قاره‌هاي اروپا، آمريکا و آسياي شرقي و حتي بعضي از کشورهاي آفريقايي و کشورهاي حوزه خليج فارس، سيستم بانکي خود را مجهز به تشکيلات الکترونيکي نموده‌اند و با پيشرفت و تغييرات روز اين امکانات حرکت مي‌نمايند به شکلي که کشور ايران تا چندي پيش، تجهيزات الکترونيکي خود را از کشورهاي حوزة خليج فارس خريداري مي‌نمود. البته بايد گفت کشور ما نيز در صنعت بانکداري الکترونيکي حدود يک دهه است که حرکتهايي داشته ولي اين حرکتها در بسياري از مقاطع لاک‌پشتي و يا خوش‌بينانه آن حرکت يک لنگه پا بوده و تغييرات و تجهيزات ايجاد شده با ساختار آن همخواني نداشته است. براي بحث پيرامون اين موضوع بهتر است از ابتدا به عوامل عقب‌ ماندگي صنعت الکترونيک در کشور پرداخته تا در آخر به نحوة ايجاد اين صنعت مفيد با سرعت بيشتر در کشور برسيم (محمودي، 1390).