فانتزی برای ویولن و ارکستر سمفونیک- قسمت ۲

کدا (از میزان ۲۶۸ تا میزان۲۸۷)
اکنون به آنالیز قسمت‌های مختلف قطعه می‌پردازیم:
مقدمه:
مقدمه شامل میزان‌های ۱ تا ۲۳ قطعه است که با تمپوی آداجیو  آغاز گردیده است. در ابتدا ویولن‌‌های اول و دوم بصورت دیویزه در سه خط (div in 3.)و با دینامیک خیلی آهسته آکورد کوارتالی را بصورت ترمولو با حالت زمزمه‌وار در چند میزان متوالی می‌نوازند و بادی‌‌های چوبی (فلوت، پیکولو، ابوا) موتیوی را که شامل یک فاصله چهارم پایین رونده از می به سی است ارائه می‌کنند این موتیو در میزان ۴ شامل نت‌های می، سی و لا است که خود آن‌ها نیز حالتی کوارتال را القا می‌کنند.
درمیزان ۶، هورن شروع به نواختن موتیوی می‌نماید که بزودی بوسیله توبا، ویولنسل و کنترباس در رجیستر بم‌تر تقلید (ایمیتاسیون) می‌شود این ملودی دارای پیش زمینه‌ای از موسیقی دستگاهی ایران و اشاره‌ای به آواز شوشتری (در دستگاه همایون) است. پس از سکوت کوتاه ارکستر و با شروع میزان ۱۴ که با دینامیک f و برداشتن سوردین زهی‌‌ها همراه است بیشتر می‌توان حالت شوشتری احساس نمود. البته با توجه به نوع ارکستر، این مصالح مدال به کار گرفته شده تعدیل شده‌اند بطوری که درجه II (در اینجا نت فا سری) به فا بکار تعدیل گردیده‌است.
اصفهان لا
شوشتری با شاهد می
شوشتری تعدیل شده
شوشتری به راحتی قابلیت فرود روی تونیک اصفهان (درجهIV شوشتری نسبی) را دارد و اتفاقاً در اینجا نیز شروع تم اول توسط ویولن سلو دارای مرکزیت لا است که البته به زودی به لا ماژور می‌گراید.
تم اول (تم اصلی)
تم اصلی شامل میزان‌های ۲۳ تا ۴۳ می‌باشد. تم اول پس از بخش مقدمه، از انتهای میزان ۲۳ توسط ویولن سلو با همراهی نرم ویولنسل‌ها آغاز می‌گردد که رفته رفته دیگر زهی‌ها نیز به بخـش آکمپانیمان اضافه شده و آن را غنی‌تر می‌نمایند. این تم حالت تغزلی داشته و در ابتدا با دینامیک آهسته و در رجیستر بالا و با صدایی درخشان بیان می‌گردد. باز هم حرکت ملودیک آغازین تم، یک فاصله چهارم پایین رونده است، (از نت لا به می) و سپس پرش به اکتاو. از لحاظ تنال مرکزیت نت لا احساس می‌شود ولی در ابتدای بیان تم به دلیل اینکه از درجات I IV V بیشتر استفاده شده، نوعی تعلیق و ابهام بین مد مینور و ماژور را القا میکند تا اینکه رفته رفته با پدیدار شدن نت‌های دو دیز و فا دیز به سمت لا ماژور می‌گراید و تا حدودی نیز رنگ و بوی دستگاه راست پنجگاه و ماهور از آن به گوش می‌رسد.
درنمود اولیه این تم، هارمونی بخش همراهی (آکمپانیمان) بیشتر بصورت هارمونی خطی طراحی شده که زهی‌ها با نت‌های کشیده و نوانس P همراه با پیتزیکاتو‌های نرم کنترباس زمینه ای سبک وآرام را بوجود می‌آورند که گه گاه رنگ‌هایی از بادی‌‌های چوبی و هورن بصورت سایه روشن‌‌هایی که حالت کنتر ملودی دارند، ملودی ویولن راپاسخ می‌دهند. مثلا در میزان‌‌های ۲۸،۳۱،۳۵ و…
نمونه ای از ‌هارمونی خطی که بصورت short score آورده شده:
در اینجا بخشی از آکوردهای بالا بصورت خلاصه نشان داده شده که در هر پیوند آکورد، یک نت بصورت کروماتیک تغییر می‌کند.
شایان ذکر است که از لحاظ فرمال و جمله بندی ،این تم حالت پریودیک ندارد، بلکه بصورت جمله‌هایی تغزلی است که به فراخور حالت دراماتیک، گاهی نیاز به تغییر متر پیدا می‌کنند. متر غالب این تم ۴/۴ است که با توجه به افزایش و کاهش کشش‌ها تغییر متر به ۳/۴و ۵/۴ نیز دارد. قسمت دوم این تم، از میزان۳۴ (پس از دو میزان سکوت برای ویولن سلو) ادامه می‌یابد و در نزدیکی انتها، یک سکونس تنال با اندکی تغییر ریتم را به دنبال دارد که شامل یک سکونس بم‌تر (درفاصله سوم بزرگ پایین رونده) و یک سکونس زیرتر (در فاصله چهارم افزوده بالا رونده) و در نهایت بازگشت به همان درجه (در فاصله دوم بزرگ پایین رونده) است و این تم در انتها با تغییر متر از ۴/۴به ۳/۴ و بازگشت سریع به ۴/۴ روی نت سل دیز خاتمه می‌یابد.
این خاتمه بلا فاصله با شروع رابط توسط بادی‌های چوبی همراه است که به نوعی می‌توان گفت بین پایان تم اول وشروع رابط، که در ادامه شرح داده خواهد شد، هم‌پوشانی وجود دارد.
رابط
شامل میزان ۴۳ تا ۵۶ است که تم اول را به تم دوم متصل می‌کند. این بخش ابتدا با پاساژ ابوا آغاز می‌شود که با اندکی تغییر در ریتم، متر و فواصل از کنتر ملودی‌های تم اول گرفته شده است:
کنتر ملودی برای تم اول:
شروع رابط:
سپس موتیوی به گوش می‌رسد که از نظر ریتمیک و نوع فواصل به کار گرفته شده تا حدی شبیه قسمت انتهایی (سکونس وار) تـم اول ویولن است با این تفاوت که این بار بیشتر حالت مینور القا می‌شود.

پس بطور کلی می‌توان گفت رابط برگرفته از تم اول و کنتر ملودی‌های آن است. در نیمه دوم میزان ۴۷ شاهد پاساژی دراماتیک در رجیستری بالاتر توسط فلوت، ابوا و ویولن‌های اول و دوم هستیم که فضای سنگین‌تری در مینورهارمونیک بوجود می‌آورد و تداعی کننده آواز بیات اصفهان می‌باشد. تن مرکزی غالب در اینجا دو دیز است (دو دیز مینور هارمونیک) و در حین اینکه سازهای مذکور به نتی کشیده رسیده اند، هارپ پاساژ سریعی را اجرا می‌کند و بلافاصله پس از آن، عبارت بیان شده در میزان‌های ۴۷ و۴۸، این بار در محدوده‌ای بم‌‌تر توسط کرانگله، کلارینت، فاگوت، ویولا، ویولنسل و کنترباس تقلید می‌گردد (ایمیتاسیون رجیستر بم‌تر) با این تفاوت که در این جا فرود روی نت کشیده ر دیز است.
در ادامه پیکولو و فلوت‌ها عبارتی می‌نوازند که با آلتره‌های گوناگون، نقش محوری دودیز را کاملا کمرنگ نموده و در انتها پاساژ کلارینت، زمینه را برای مرکزیت سل دیز فراهم می‌سازد. در آخرین قسمت رابط یک ماتریال مقدماتی کوتاه برای ورود تم دوم قطعه تعبیه شده است که با یک موتیو ریتمیک تکرار شونده دولاچنگ (بصورت ضد ضرب) به وسیله ابوا، کلارینت، کرانگله، ویولن‌های اول و دوم و ویولا زمینه را برای ورود تم دوم آماده می‌کند و چنانکه توضیح خواهیم داد ماتریال اصلی درآکمپانیمان تم دوم می‌باشد.
تم دوم (تم فرعی)
این بخش از ضرب آخر میزان ۵۶ آغاز شده و تا میزان ۷۳ ادامه دارد. این تم با دینامیک p توسط ویولن سلو آغاز می‌گردد. همانطور که قبلاً نیز اشاره شد در جملات آغازین این تم، از مد نوا (در موسیقی دستگاهی ایران) بهره گرفته شده است. البته فواصل بکار رفته باز هم تعدیل شده اند. تن مرکزی در شروع تم دوم، نت سل دیز است و با در نظر گرفتن نوای سل دیز می‌بینیم که نت درجه VI(می سری) به می بکار تعدیل گردیده است و به این ترتیب مدی شبیه ائولین (مینور تئوریک) داریم ولی نوع گردش‌های ملودیک به نحوی است که حس مد نوا به شنونده منتقل می‌شود.
مد نوا